آسیب کپسول مفصلی شانه یکی از دلایل شایع درد و محدودیت حرکتی در ناحیه شانه است. این آسیب به دلایل مختلفی مانند ضربه، حرکات تکراری، التهاب یا بیماری‌های زمینه‌ای ایجاد می‌شود و زندگی روزمره را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. از آنجا که مفصل شانه یکی از متحرک‌ترین مفاصل بدن است، حتی آسیب جزئی هم می‌تواند دردناک و آزاردهنده باشد.
آگاهی از ساختار کپسول مفصلی و شناخت علائم و دلایل آسیب آن، نقش مهمی در پیشگیری و درمان به‌موقع این عارضه دارد. در این مقاله، به بررسی آسیب کپسول مفصلی شانه می‌پردازیم؛ از نشانه‌ها و دلایل گرفته تا درمان و پیشگیری.
منظور از آسیب کپسول مفصلی شانه
کپسول مفصلی یک بافت نرم، انعطاف‌پذیر و مقاوم است که دور تا دور مفصل شانه را مانند یک کیسه محافظ می‌پوشاند. این کپسول حاوی مایع مفصلی است که نقش روان‌کننده را ایفا می‌کند و باعث می‌شود حرکات شانه نرم و بدون اصطکاک انجام شود. در واقع، این بافت همان چیزی است که مفصل را سر جایش نگه می‌دارد.
وظیفه اصلی کپسول مفصلی، ایجاد ثبات و در عین حال کمک به حرکت در شانه است. اگر این بخش دچار التهاب، کشیدگی، پارگی یا سفتی شود، حرکات شانه محدود شده و با درد و ناراحتی مواجه می‌شوید. به همین دلیل، سلامت این ساختار اهمیت زیادی در عملکرد طبیعی شانه دارد.
انواع آسیب‌های کپسول مفصلی شانه
آسیب کپسول مفصلی شانه در اشکال مختلفی بروز می‌کند. برخی از این آسیب‌ها جزئی هستند و با استراحت بهبود می‌یابند، در حالی که برخی دیگر نیاز به درمان تخصصی دارند. در ادامه، مهم‌ترین انواع این آسیب‌ها را بررسی می‌کنیم:
التهاب کپسول مفصلی (کپسولیت)
التهاب زمانی رخ می‌دهد که بافت کپسول مفصلی متورم و حساس شود. این اتفاق معمولاً در اثر استفاده بیش از حد از مفصل شانه، حرکات تکراری (مثل بلند کردن مداوم دست در ورزش یا کارهای فیزیکی)، یا حتی نشستن طولانی‌مدت در وضعیت نامناسب ایجاد می‌شود.
علائم رایج آن شامل درد مبهم و پیوسته در شانه، حساسیت به لمس، و کاهش آرام آرام دامنه حرکتی است. این نوع آسیب کپسول مفصل شانه اگر به‌موقع درمان نشود، ممکن است به سفتی مفصل یا شانه یخ‌زده منجر شود.
پارگی یا کشیدگی کپسول مفصلی
این نوع آسیب معمولاً در اثر یک حرکت ناگهانی، ضربه شدید یا زمین خوردن روی بازوی باز شده اتفاق می‌افتد. کشیدگی زمانی رخ می‌دهد که الیاف کپسول بیش از حد کشیده شوند ولی پاره نشوند، اما پارگی به معنای شکاف یا قطع جزئی/کامل بافت است.
پارگی یا کشیدگی کپسول مفصلی معمولاً با درد شدید و ناگهانی همراه است، به‌خصوص هنگام حرکت دادن دست. همچنین ممکن است حس ناپایداری در مفصل یا حتی دررفتگی جزئی وجود داشته باشد.
شانه یخ‌زده
یکی از شایع‌ترین و دردناک‌ترین آسیب کپسول مفصلی شانه، شانه یخ زده است. در این حالت، بافت کپسول به مرور ضخیم، سفت و چسبنده می‌شود و فضای مفصلی کاهش می‌یابد. این عارضه به‌تدریج و در بیشتر مواقع بدون دلیل مشخص شروع می‌شود و باعث محدودیت شدید در حرکت مفصل می‌شود..
دررفتگی مکرر یا مزمن شانه
وقتی شانه چند بار دچار دررفتگی شود، کپسول مفصلی و رباط‌های اطراف آن به مرور ضعیف و شل می‌شوند. این وضعیت اغلب در ورزشکارانی که حرکات شدید بالای سر دارند (مثل شناگران، والیبالیست‌ها) دیده می‌شود.
دررفتگی مکرر باعث ناپایداری مزمن مفصل شانه شده و کپسول مفصلی دیگر نمی‌تواند مفصل را به‌خوبی نگه دارد. در نتیجه، ممکن است حتی با حرکات ساده هم احساس دررفتگی یا لق بودن در شانه داشته باشید.
بیشتر بخوانید: درمان در رفتگی مکرر شانه
کلسیم‌گیری یا رسوب کلسیم در کپسول مفصلی
در برخی موارد، کلسیم در اطراف یا داخل بافت‌های نرم مفصل از جمله کپسول مفصلی شانه رسوب می‌کند. این رسوب‌ها باعث التهاب، درد شدید و کاهش تحرک می‌شوند. این نوع آسیب کپسولی مفصل شانه معمولاً به‌صورت ناگهانی و تیر کشنده ظاهر می‌شود و گاهی شب‌ها، درد آن شدیدتر می‌شود.
چسبندگی داخل کپسولی بعد از جراحی یا بی‌حرکتی طولانی‌مدت
پس از جراحی شانه یا در مواردی که مفصل برای مدت طولانی بی‌حرکت بوده (مثلاً به دلیل گچ گرفتن یا آتل)، ممکن است در داخل کپسول مفصلی چسبندگی ایجاد شود. این چسبندگی‌ها مانع از حرکت آزادانه مفصل می‌شوند و درد و خشکی ایجاد می‌کنند.
علائم آسیب کپسول مفصلی شانه
علائم آسیب کپسول مفصلی شانه معمولاً به‌صورت تدریجی ظاهر می‌شوند، اما گاهی هم ممکن است ناگهانی بروز کنند. مهم‌ترین علائم عبارت‌اند از:
- درد در ناحیه جلویی یا پشتی شانه
- محدودیت در حرکت شانه، به‌خصوص در بالا بردن دست
- احساس خشکی یا گرفتگی در مفصل
- شنیدن صدای تق تق یا احساس قفل شدن در مفصل
- تورم یا حساسیت به لمس در اطراف شانه
- درد هنگام خوابیدن روی شانه آسیب‌دیده
روش‌های تشخیص آسیب کپسول مفصل شانه
برای تشخیص آسیب کپسول مفصلی شانه، باید به بهترین متخصص ارتوپد مراجعه کنید. زیرا تشخیص درست ان نیاز به معایته فیزیکی و عکس‌بردارید دارد.
- معاینه بالینی:
ابتدا پزشک با بررسی دامنه حرکت شانه، لمس نقاط دردناک و انجام تست‌های خاص نوع آسیب را حدس می‌زند.
- تصویربرداری MRI:
MRI یکی از بهترین روش‌ها برای مشاهده بافت نرم، از جمله کپسول مفصلی است. که التهاب، پارگی یا ضخیم‌شدگی را با دقت نشان می‌دهد.
- سونوگرافی:
برای تشخیص سریع، به‌خصوص برای بررسی التهاب و مایع اطراف مفصل سونوگرافی گزینه مناسب‌تری است.
- آزمایش‌های حرکتی عملکردی:
با استفاده از تمرین‌های خاص، پزشک یا فیزیوتراپ توانایی عملکردی شانه را بررسی می‌کند تا شدت محدودیت حرکتی را مشخص کند.
درمان آسیب کپسول مفصلی شانه
روش‌های درمان آسیب کپسولی مفصل شانه بسته به شدت آن به شرح زیر است:
- استراحت و پرهیز از فعالیت شدید که از تشدید آسیب جلوگیری می‌کند.
- داروهای ضدالتهاب و مسکن به کاهش التهاب و درد کمک می‌کنند. البته مصرف دارو باید با مشورت پزشک انجام شود.
- فیزیوتراپی که شامل تمرینات کششی، تقویتی و حرکتی تحت نظر فیزیوتراپ برای بازیابی عملکرد شانه است.
- در مواردی که التهاب شدید است، داروی ضدالتهاب از جمله کورتون به داخل مفصل انجام می‌شود
- اگر آسیب کپسول مفصل شانه، شدید باشد و با سایر روش‌های درمانی پاسخ مثبت ندهد، جراحی آرتروسکوپی یا تعویض مفصل شانه تنها راه درمان است.
چطور از آسیب کپسول مفصلی پیشگیری کنیم؟
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است، به‌ویژه وقتی پای شانه وسط باشد. رعایت چند نکته ساده می‌تواند کمک بزرگی برای محافظت از مفصل شانه کند. یکی از مهم‌ترین کارها، گرم‌کردن بدن قبل از هر نوع فعالیت بدنی یا ورزشی است. این کار باعث آمادگی عضلات و کپسول مفصلی برای حرکت می‌شود.
همچنین تقویت عضلات اطراف شانه، حفظ وضعیت بدنی مناسب در طول روز، پرهیز از حمل بار سنگین به‌صورت ناگهانی و گوش دادن به هشدارهای بدن مثل درد یا گرفتگی جزئی، همگی در پیشگیری از آسیب شانه بسیار مؤثرند. سبک زندگی سالم و فعال نیز نقش مهمی در سلامت مفصل شانه ایفا می‌کند.
آیا آسیب کپسول مفصلی قابل برگشت است؟
در بسیاری از موارد، این نوع آسیب قابل درمان و برگشت‌پذیر است. به شرطی که درمان به‌موقع آغاز شود و بیمار نیز به توصیه‌های پزشک پایبند باشد. با فیزیوتراپی منظم، دارو و در صورت نیاز درمان‌های تکمیلی، امکان بازیابی کامل عملکرد شانه وجود دارد.
اما اگر آسیب نادیده گرفته شود یا به‌صورت مکرر تکرار شود، ممکن است به مشکلی مزمن و دائمی تبدیل گردد. بنابراین حتی علائم خفیف را هم نباید بی‌اهمیت دانست. هرچه زودتر درمان شروع شود، احتمال بهبودی کامل بیشتر خواهد بود.
