دررفتگی شانه یکی از شایع‌ترین آسیب‌های مفصلی است که به‌دلیل خارج شدن سر استخوان بازو از حفره گلنوئید (بخش مفصل شانه) رخ می‌دهد. اگر دچار درد شدید، ناتوانی در حرکت بازو یا تغییر شکل در ناحیه شانه شده‌اید، ممکن است شانه‌تان دررفته باشد.
در این مقاله تمام آنچه درباره علائم، دلایل، درمان و پیشگیری از دررفتگی شانه باید بدانید را به‌صورت کامل توضیح داده‌ایم. اگر به دنبال راهنمایی دقیق، علمی و در عین حال ساده هستید، تا پایان همراه ما باشید.
دررفتگی شانه چیست؟
دررفتگی شانه زمانی رخ می‌دهد که سر استخوان بازو از جای خود در مفصل شانه خارج می‌شود. این اتفاق معمولاً در اثر ضربه شدید، سقوط یا حرکات ناگهانی ایجاد می‌شود. دررفتگی ممکن است جزئی (نیمه‌دررفتگی) یا کامل باشد.
از آنجا که مفصل شانه دارای دامنه حرکتی وسیعی است، بیشتر از سایر مفاصل در معرض این آسیب قرار دارد. این آسیب ممکن است برای هر کسی رخ دهد، اما در ورزشکاران شایع‌تر است.
چرا مفصل شانه بیشتر دچار دررفتگی می‌شود؟
مفصل شانه به دلیل انعطاف‌پذیری بالا، پایداری کمتری دارد و بیشتر در معرض در رفتن است. این مفصل به‌گونه‌ای طراحی شده که حرکات آزادانه‌ای را در جهات مختلف انجام دهد، اما همین ویژگی باعث آسیب‌پذیری آن می‌شود.
سر استخوان بازو به‌صورت کروی درون یک حفره کم‌عمق قرار دارد. به همین دلیل، با یک نیروی بیرونی قوی، مانند افتادن یا برخورد شدید، ممکن است از جای خود خارج شود.
بیشتر بخوانید: درمان دررفتگی مکرر شانه
علائم دررفتگی شانه
مهم‌ترین علائم دررفتگی شانه، درد شدید، ناتوانی در حرکت دادن بازو و تغییر شکل ظاهری شانه است. این علائم معمولاً بلافاصله پس از آسیب‌دیدگی ظاهر می‌شوند.
شما ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:
- درد ناگهانی و تیرکشنده
- شانه افتاده یا فرو رفته نسبت به سمت مقابل
- ورم و کبودی اطراف مفصل
- بی‌حسی یا گزگز در بازو یا دست (در صورت آسیب به عصب)
در صورت مشاهده این علائم، بهتر است بدون تأخیر به اورژانس مراجعه کنید.
علت‌های دررفتگی شانه
دررفتگی شانه معمولاً بر اثر وارد شدن ضربه مستقیم یا حرکت ناگهانی و شدید بازو ایجاد می‌شود. ورزش‌های رزمی، تصادف، یا حتی زمین خوردن ساده می‌تواند عامل این آسیب باشد.
برخی از علل رایج عبارتند از:
- افتادن روی دست باز یا شانه
- ورزش‌های تماسی مانند فوتبال، کشتی یا بسکتبال
- تصادف رانندگی
- اختلالات مادرزادی یا ضعف عضلات نگهدارنده شانه
- دررفتگی مکرر به‌دلیل آسیب‌های قبلی
انواع دررفتگی شانه
دررفتگی شانه ممکن است در جهت‌های مختلفی اتفاق بیفتد که رایج‌ترین آن دررفتگی قدامی است. در این حالت، استخوان بازو به سمت جلو از حفره خارج می‌شود.
انواع اصلی این عارضه شامل موارد زیر است:
- دررفتگی قدامی: شایع‌ترین نوع، که معمولاً در اثر افتادن یا پرتاب ناگهانی رخ می‌دهد.
- دررفتگی خلفی: کمتر شایع، معمولاً در نتیجه شوک یا برق‌گرفتگی.
- دررفتگی تحتانی: نادر و معمولاً همراه با آسیب شدید به لیگامان‌ها.
- دررفتگی مکرر: در افرادی که قبلاً دررفتگی داشته‌اند، شانه ممکن است به‌راحتی دوباره از جا در برود.
اقدامات اولیه هنگام در رفتن شانه
در صورت شک داشتن به دررفتن شانه، از حرکت دادن آن خودداری کرده و فوراً به اورژانس مراجعه کنید. تلاش برای جا انداختن شانه بدون تخصص، می‌تواند منجر به آسیب شدیدتر شود.
نکات مهم:
- بازو را در موقعیتی که هست ثابت نگه دارید.
- از آتل موقت یا باند برای بی‌حرکت نگه داشتن استفاده کنید.
- کیسه یخ روی ناحیه بگذارید تا ورم و درد کاهش یابد.
- هیچ فشاری به شانه وارد نکنید و سعی نکنید خودتان جا بیندازید.
روش‌های تشخیص دررفتگی شانه
پزشک می‌تواند با معاینه فیزیکی و تصویربرداری مانند اشعه ایکس، دررفتگی شانه را تشخیص دهد. در موارد پیچیده، ممکن است MRI یا سونوگرافی نیز تجویز شود. در واقع در معاینه فیزیکی، وضعیت قرارگیری بازو، دامنه حرکتی و میزان درد بررسی می‌شود. سپس، با کمک تصویربرداری نوع و شدت دررفتگی و احتمال آسیب به استخوان‌ها و رباط‌ها مشخص می‌شود.
درمان در رفتگی شانه
اولین اقدام درمانی، جا انداختن شانه است که باید توسط پزشک انجام شود. پس از آن، بسته به شدت آسیب، درمان غیرجراحی یا جراحی توصیه می‌شود.
درمان غیرجراحی:
- استفاده از آتل یا بانداژ
- مصرف داروهای ضدالتهاب
- کمپرس سرد و استراحت
- شروع فیزیوتراپی بعد از کاهش درد
درمان جراحی:
در مواردی مانند دررفتگی مکرر، آسیب شدید رباط‌ها یا استخوان، ممکن است جراحی دررفتگی شانه لازم باشد تا مفصل به پایداری اولیه بازگردد.
فیزیوتراپی و توانبخشی پس از دررفتگی شانه
فیزیوتراپی بخش مهمی از روند درمان دررفتگی شانه است و از تکرار آن جلوگیری می‌کند. پس از جا انداختن مفصل، عضلات و رباط‌های اطراف شانه به استراحت و تقویت نیاز دارند. دوره فیزیوتراپی معمولاً با تمرینات سبک برای بازیابی دامنه حرکتی آغاز می‌شود و به‌تدریج تمرینات تقویتی اضافه می‌شود. هدف این است که عضلات اطراف شانه قوی‌تر شده و مفصل در موقعیت صحیح خود باقی بماند.
مدت فیزیوتراپی ممکن است از چند هفته تا چند ماه متغیر باشد، بسته به شدت آسیب و سن بیمار. در این دوره، باید از فعالیت‌هایی که فشار زیادی به شانه وارد می‌کنند، پرهیز شود.
بیشتر بخوانید: حرکات اصلاحی برای آسیب شانه
عوارض احتمالی دررفتگی شانه
اگر دررفتگی به‌موقع درمان نشود یا به‌درستی از آن مراقبت نگردد، ممکن است عوارض جدی ایجاد کند. یکی از شایع‌ترین آن‌ها دررفتگی مکرر است که موجب بی‌ثباتی دائمی مفصل می‌شود.
سایر عوارض شامل موارد زیر است:
- آسیب به عصب‌های اطراف مفصل (بی‌حسی یا ضعف دست و بازو)
- آسیب به رگ‌های خونی و ایجاد خونریزی داخلی
- محدود شدن حرکت مفصل
- درد مزمن یا بروز آرتروز در بلندمدت
در مواردی که عوارض شدید باشند، ممکن است جراحی و دوره‌های طولانی فیزیوتراپی نیاز باشد.
راه‌های پیشگیری از دررفتگی شانه
تقویت عضلات شانه، گرم‌کردن قبل از ورزش و پرهیز از حرکات ناگهانی می‌تواند خطر دررفتگی شانه را کاهش دهد. این موضوع به‌ویژه برای ورزشکاران و کسانی که سابقه دررفتگی دارند اهمیت زیادی دارد.
برخی از روش‌های پیشگیری عبارتند از:
- تمرین‌های منظم تقویتی برای عضلات شانه و بازو
- پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین به‌صورت ناگهانی
- استفاده از ساپورت شانه در حین ورزش (مخصوصاً در ورزش‌های برخوردی)
- انجام حرکات کششی و گرم‌کردن کامل قبل از تمرین
- اجتناب از تکرار حرکات خطرناک یا آسیب‌زا
پیشگیری همواره آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر از درمان است.
دررفتگی در کودکان و سالمندان
دررفتگی شانه در کودکان ممکن است به دلیل افتادن حین بازی یا زمین خوردن رخ دهد، در حالی که در سالمندان اغلب نتیجه تحلیل عضلات و ضعف استخوان‌هاست. در هر دو گروه، تشخیص و درمان به‌موقع اهمیت زیادی دارد.
در کودکان، باید مراقب علائمی چون گریه ناگهانی، بی‌حرکتی بازو یا تورم در ناحیه شانه بود. در سالمندان نیز به‌دلیل احتمال پوکی استخوان، خطر شکستگی هم وجود دارد.
دررفتگی شانه آسیب شایعی است که اگر به‌موقع تشخیص داده و به‌درستی درمان شود، قابل کنترل است. بی‌توجهی به آن می‌تواند منجر به عوارض جدی و کاهش کیفیت زندگی شود. اگر شما یا یکی از عزیزانتان دچار علائم دررفتگی شانه شده‌اید، بهتر است بدون اتلاف وقت به پزشک متخصص مراجعه کرده و روند درمان را هرچه سریع‌تر آغاز کنید.
