شکستگی استرسی، نوعی ترک ریز در استخوان است که معمولاً در اثر فشارهای مکرر و تمرینات زیاد ایجاد می‌شود. برخلاف شکستگی‌هایی که با یک ضربه یا حادثه رخ می‌دهند، این نوع شکستگی به تدریج به‌وجود می‌آید. به همین دلیل، بسیاری از افراد آن را دیر تشخیص می‌دهند.
گاهی دردهایی در استخوان‌ها احساس می‌کنیم که ناگهانی نیستند، اما آرام‌آرام شدت می‌گیرند. ممکن است فکر کنید این دردها طبیعی هستند یا از تمرین زیاد باشند و نادیده‌شان بگیرید. اما همین دردهای به ظاهر ساده می‌توانند نشانه‌ای از یک مشکل جدی به نام «شکستگی استرسی» باشند. اگر شماهم پس ازفعالیت زیاد دچار درد خفیف اما ماندگار شده‌اید، تا انتها مقاله همراه ما باشید.
شکستگی استرسی چیست؟
شکستگی استرسی، نوعی ترک بسیار نازک در استخوان است که بر اثر فشار و ضربه‌های کوچک اما مکرر به‌وجود می‌آید. این شکستگی معمولاً در استخوان‌هایی دیده می‌شود که وزن بدن را تحمل می‌کنند، مثل استخوان‌های ساق پا، ران یا کف پا.
این نوع آسیب بیشتر در افرادی دیده می‌شود که فعالیت بدنی زیادی دارند، مخصوصاً دونده‌ها، ورزشکاران حرفه‌ای، یا کسانی که به یکباره حجم تمریناتشان را افزایش می‌دهند.
برخلاف شکستگی کامل که ناگهانی و با درد شدید همراه است، شکستگی استرسی به‌آرامی شکل می‌گیرد. در ابتدا ممکن است فقط کمی درد احساس شود، اما اگر نادیده گرفته شود، می‌تواند به شکستگی کامل منجر شود.
بیشتر بخوانید: التهاب تاندون شانه
علت شکستگی استرسی چیست؟
علت شکستگی استرسی فشار زیاد و مداوم به استخوان است. اگر استخوان‌ها به‌طور مداوم تحت فشار باشند و زمان کافی برای ترمیم نداشته باشند، به مرور ترک‌های کوچکی در آن‌ها ایجاد می‌شود. در ادامه مهم‌ترین عوامل را با هم مرور می‌کنیم:
۱. تمرین یا فعالیت بیش از حد
وقتی حجم تمرینات ورزشی را ناگهانی زیاد می‌کنید، بدن فرصت کافی برای تطابق با فشار جدید ندارد. این فشارها می‌توانند استخوان را خسته کرده و باعث ترک خوردگی شوند.
۲. کفش نامناسب
کفشی که قابلیت جذب ضربه ندارد یا اندازه پای شما نیست، به‌جای کمک به حفاظت از پا، فشار بیشتری به استخوان‌ها وارد می‌کند.
۳. تغذیه ناسالم یا ناکافی
کمبود کلسیم، ویتامین D و پروتئین در رژیم غذایی می‌تواند باعث ضعف استخوان‌ها شود. مخصوصاً در نوجوانان، زنان ورزشکار یا افرادی با اختلالات تغذیه‌ای.
۴. بیماری‌های زمینه‌ای مثل پوکی استخوان
افرادی که استخوان‌های ضعیف‌تری دارند، در برابر فشارهای کوچک هم آسیب‌پذیرتر هستند.
۵. تکرار حرکت‌های خاص
افرادی که شغل یا فعالیتی دارند که حرکات خاصی را دائم تکرار می‌کنند (مثل کارگران، سربازان یا نوازندگان حرفه‌ای) نیز بیشتر در معرض شکستگی استرسی هستند.
چه کسانی بیشتر در معرض این نوع شکستگی هستند؟
اگرچه هرکسی ممکن است دچار شکستگی استرسی شود، اما برخی افراد بیشتر از دیگران در معرض خطر هستند. برای مثال:
- ورزشکاران حرفه‌ای و نیمه‌حرفه‌ای، به‌ویژه دوندگان، فوتبالیست‌ها و بازیکنان بسکتبال
- افرادی که تازه ورزش را شروع کرده‌اند اما تمرینات سنگینی را بدون آمادگی بدن انجام می‌دهند
- نظامیان و کارگرانی که فعالیت فیزیکی مداوم دارند
- زنان، به‌ویژه با سابقه قاعدگی نامنظم یا رژیم غذایی سخت
- افراد مبتلا به پوکی استخوان یا کمبود مواد معدنی
طبق اعلام «انجمن ارتوپدی آمریکا»، زنان ورزشکار تا ۲ برابر بیشتر از مردان هم‌سطح خود در معرض شکستگی استرسی هستند، که یکی از دلایل آن، مشکلات تغذیه‌ای یا هورمونی است.
بیشتر بخوانید: سوزش شانه
علائم شکستگی استرسی را چگونه تشخیص دهیم؟
علائم شکستگی استرسی معمولاً در ابتدا خفیف هستند، اما اگر نادیده گرفته شوند، شدت می‌گیرند. نشانه‌های رایج عبارت‌اند از:
- درد در نقطه‌ای مشخص از پا یا ساق که با فعالیت شدیدتر می‌شود و با استراحت کاهش می‌یابد
- حساسیت به لمس در محل درد
- تورم خفیف در ناحیه دردناک
- درد هنگام راه رفتن طولانی، بالا رفتن از پله یا دویدن
- گاهی درد در شب یا هنگام بیدار شدن از خواب
چگونه شکستگی استرسی تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص دقیق، پزشک ابتدا محل درد و سابقه فعالیت شما را بررسی می‌کند. سپس ممکن است یکی از روش‌های تصویربرداری زیر را پیشنهاد دهد:
- عکس ساده رادیولوژی: در برخی موارد ممکن است ترک استخوان دیده نشود، چون شکستگی‌ها بسیار ریز هستند.
- MRI: بهترین روش برای تشخیص شکستگی استرسی، به‌خصوص در مراحل اولیه. این روش می‌تواند حتی ترک‌های بسیار کوچک را هم نشان دهد.
- اسکن استخوان: در صورت عدم دسترسی به MRI یا نیاز به بررسی گسترده‌تر.
دکتر رضا توکلی، بهترین متخصص ارتوپد، می‌گوید:
«در بسیاری از مواردی که دردهای پا مزمن می‌شوند، شکستگی استرسی علت اصلی آن است، اما چون معمولاً در عکس ساده دیده نمی‌شود، بیماران مدت‌ها بی‌دلیل درد می‌کشند.»
درمان شکستگی استرسی چگونه انجام می‌شود؟
درمان شکستگی استرسی، بسته به شدت و محل آسیب، معمولاً با استراحت، مراقبت فیزیکی و توان‌بخشی است. مراحل درمان به شکل زیر انجام می‌شود:
۱. استراحت
اصلی‌ترین بخش درمان است. باید فعالیت‌هایی که باعث فشار روی استخوان آسیب‌دیده می‌شوند را به‌طور کامل قطع کنید. در موارد جدی، ممکن است نیاز به گچ یا عصا باشد.
۲. داروهای ضد التهاب
برای کاهش درد و التهاب، پزشک ممکن است داروهایی مثل ایبوپروفن تجویز کند. البته مصرف بی‌رویه این داروها توصیه نمی‌شود.
۳. فیزیوتراپی
بعد از گذشت مرحله حاد، فیزیوتراپی کمک می‌کند تا عضلات اطراف تقویت شوند و فرد بتواند به‌آرامی به فعالیت‌های قبلی خود بازگردد.
۴. اصلاح روش تمرین و کفش مناسب
پزشک یا فیزیوتراپیست ممکن است نحوه دویدن، نشستن یا ایستادن شما را بررسی کرده و توصیه‌هایی برای اصلاح آن ارائه دهد. همچنین تجویز کفش یا کفی طبی می‌تواند کمک زیادی کند.
شکستگی استرسی چقدر طول می‌کشد تا خوب شود؟
مدت زمان بهبودی شکستگی استرسی بسته به شدت آسیب، محل آن و رعایت دستورات پزشکی متفاوت است. معمولاً بازه بهبودی بین ۶ تا ۸ هفته طول می‌کشد، اما در برخی موارد ممکن است تا ۳ ماه یا بیشتر نیز ادامه داشته باشد.
عوامل موثر بر مدت زمان درمان:
- میزان استراحت
- سن و وضعیت سلامتی فرد:
- محل شکستگی
- رعایت دقیق دستورات پزشکی و انجام فیزیوتراپی.
اگر شکستگی استرسی درمان نشود چه می‌شود؟
نادیده گرفتن یا درمان‌نکردن شکستگی استرسی می‌تواند عواقب جدی به دنبال داشته باشد، برای مثال:
- تبدیل به شکستگی کامل: ترک‌های ریز در استخوان در صورت بی‌توجهی می‌توانند به شکستگی بزرگ و دردناک تبدیل شوند.
- مزمن شدن درد: اگر درمان به موقع انجام نشود، ممکن است درد تا ماه‌ها یا حتی سال‌ها ادامه داشته باشد.
- اختلال در راه رفتن یا عملکرد روزانه: شکستگی‌های مزمن می‌توانند باعث بدشکلی پا یا محدودیت حرکتی شوند.
- نیاز به جراحی: در موارد شدید یا درمان‌نشده، ممکن است نیاز به عمل جراحی و کارگذاری پیچ و پلاک وجود داشته باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر یکی از علائم زیر را دارید، مراجعه به پزشک الزامی است:
- دردی که با فعالیت بدتر شده و با استراحت به طور کامل از بین نمی‌رود
- درد متمرکز و نقطه‌ای در استخوان (نه در عضله)
- تورم یا حساسیت به لمس در یک نقطه مشخص
- ادامه یافتن درد بیش از یک هفته بدون بهبودی
در این مواقع، بهتر است به پزشک متخصص ارتوپدی مراجعه کنید تا از بروز آسیب‌های بیشتر جلوگیری شود.
دکتر رضا توکلی، متخصص ارتوپدی و جراحی استخوان، با تجربه گسترده در زمینه درمان شکستگی‌های استرسی و آسیب‌های ورزشی، می‌تواند با تشخیص دقیق و برنامه‌درمانی مؤثر، شما را در مسیر بهبودی کامل همراهی کند
سوالات متداول درباره شکستگی استرسی
معمولاً خیر. یکی از اصلی‌ترین نشانه‌های این آسیب، درد موضعی و مداوم است. با این حال، ممکن است شدت درد در افراد مختلف متفاوت باشد.
خیر. ادامه فعالیت ورزشی در دوران آسیب می‌تواند وضعیت را بدتر کرده و روند درمان را طولانی‌تر کند.
نه همیشه. بسته به محل و شدت ترک، ممکن است فقط استراحت و کاهش فشار کافی باشد. در موارد شدیدتر، گچ، آتل یا حتی عمل جراحی نیاز است.
درمان خانگی مثل استراحت، کمپرس سرد و تغذیه مناسب می‌تواند مفید باشد، اما تشخیص قطعی و راهنمایی اصلی باید حتماً توسط پزشک انجام شود.
