سندرم گیرافتادگی شانه یک بیماری شایع است که به دلیل محدودیت حرکت و درد در ناحیه شانه، به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد تاثیر می‌گذارد. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که عضلات و تاندون‌های شانه به دلیل التهاب یا آسیب، در یک فضای محدود گیر می‌کنند.
این مشکل معمولاً در نتیجه فشار به تاندون‌های عضلات روتاتور کاف یا التهاب بورس شانه به وجود می‌آید. سندروم گیرافتادگی شانه می‌تواند ناشی از فعالیت‌های تکراری، آسیب‌های ورزشی یا حتی تغییرات طبیعی پیری باشد. علائم رایج این بیماری شامل درد شدید، محدودیت حرکت شانه و ضعف عضلانی است. درمان این بیماری به وابستگی به شدت آسیب، می‌تواند شامل فیزیوتراپی، داروهای ضد التهابی، یا در موارد شدیدتر جراحی باشد.
سندروم گیرافتادگی شانه چیست؟
سندروم گیرافتادگی شانه یا Shoulder Impingement Syndrome یک وضعیت پزشکی است که در آن تاندون‌های عضلات روتاتور کاف شانه و بورس (کیسه مایع که از اصطکاک بین استخوان‌ها و تاندون‌ها جلوگیری می‌کند) در فضای زیر استخوان ترقوه (آکرومیون) تحت فشار و فشرده شدن قرار می‌گیرند.
این فشار به طور عمده باعث التهاب، درد و محدودیت حرکت در شانه می‌شود. این سندروم به علت گیر افتادن و فشرده شدن ساختارهای شانه در فضای محدودتر شانه ایجاد می‌شود و به‌طور کلی در دو نوع حاد (که به‌طور ناگهانی و پس از آسیب‌های شدید رخ می‌دهد) و مزمن (که معمولاً به علت استفاده زیاد و مکرر از شانه در فعالیت‌های خاص یا افزایش سن رخ می‌دهد) قابل مشاهده است.
علل ایجاد سندروم گیرافتادگی شانه
این سندروم اغلب در اثر ترکیب عواملی نظیر آسیب های شانه به‌صورت مزمن یا استفاده بیش از حد از شانه در طول زمان بروز می‌کند. عواملی که باعث ایجاد یا تشدید این بیماری می‌شوند عبارتند از:
1. آسیب‌های تکراری یا فشار زیاد
فعالیت‌های ورزشی و شغلی که نیاز به حرکات تکراری شانه دارند، مانند شنا، تنیس، والیبال، و کارهایی که به بلند کردن اجسام سنگین یا حرکت‌های مکرر بازو نیاز دارند، می‌توانند به مرور زمان باعث فشرده شدن تاندون‌ها و بورس شانه شوند.
2. تغییرات ساختاری در شانه
برخی افراد ممکن است به دلیل ویژگی‌های آناتومیکی مانند شکل غیرعادی استخوان آکرومیون (استخوانی که در بالای شانه قرار دارد) فضای شانه کوچکتری داشته باشند. این شرایط می‌تواند باعث فشار اضافی بر روی تاندون‌ها و بورس‌ها و بروز گیرافتادگی شود.
3. التهاب و تغییرات ناشی از پیری
با افزایش سن، تاندون‌های شانه به طور طبیعی دچار فرسایش و کاهش انعطاف‌پذیری می‌شوند که این تغییرات می‌تواند منجر به التهاب و گیر افتادن تاندون‌ها در فضای شانه گردد.
4. اختلالات مکانیکی و آسیب‌های ناگهانی
ضربه‌های شدید به شانه یا تصادفات می‌توانند باعث آسیب به ساختارهای شانه شوند و زمینه را برای بروز سندروم گیرافتادگی شانه فراهم کنند.
علائم سندروم گیرافتادگی شانه چیست؟
سندروم گیرافتادگی شانه یک اختلال شایع در شانه است که در آن تاندون‌های عضلات روتاتور کاف و بورس شانه تحت فشار قرار می‌گیرند. این فشار باعث التهاب و محدودیت در حرکت شانه می‌شود و به دنبال آن علائمی بروز می‌کند که می‌تواند عملکرد روزانه فرد را مختل کند. علائم این سندروم عبارتند از:
- درد شانه یکی از اصلی‌ترین علائم این سندروم به عنوان یکی از بیماری های شانه است. درد معمولاً در ناحیه بالای شانه و زیر استخوان ترقوه (آکرومیون) احساس می‌شود. این درد در هنگام بالا بردن دست یا حرکات چرخشی بازو بیشتر می‌شود.
- افراد مبتلا به این سندروم اغلب با محدودیت در حرکت شانه خود مواجه می‌شوند. این محدودیت به ویژه در حرکات بالا بردن دست یا چرخش بازو دیده می‌شود. ممکن است فرد نتواند دست خود را به طور کامل بالا ببرد یا حرکت شانه را به طور آزاد انجام دهد.
- درد در برخی موارد شب‌ها و در هنگام خوابیدن بر روی شانه مبتلا تشدید می‌شود. این درد می‌تواند باعث اختلال در خواب فرد شود و کیفیت زندگی را کاهش دهد.
- یکی دیگر از علائم مهم سندروم گیرافتادگی شانه، ضعف در عضلات شانه، به ویژه عضلات روتاتور کاف است. این ضعف می‌تواند باعث محدودیت در انجام کارهای روزمره مانند بلند کردن اجسام یا شانه زدن موها شود.
- در بسیاری از افراد مبتلا به این سندروم، ناحیه بالای شانه و اطراف استخوان ترقوه بسیار حساس به لمس می‌شود. این حساسیت به دلیل التهاب و فشار به تاندون‌ها و بورس‌ها ایجاد می‌شود.
- در برخی موارد، هنگام حرکت شانه، ممکن است صدای سایش یا کلیک شنیده شود. این صداها معمولاً به دلیل فشار و حرکت غیرطبیعی تاندون‌ها در فضای شانه ایجاد می‌شود.
- افرادی که در فعالیت‌های ورزشی مانند شنا، تنیس یا والیبال شرکت می‌کنند، ممکن است در طول یا بعد از فعالیت‌های ورزشی خود درد شدیدی در ناحیه شانه احساس کنند. این درد اغلب به علت حرکات مکرر بازو و فشار بر ساختارهای شانه است.
نحوه تشخیص سندروم گیرافتادگی شانه
تشخیص سندروم گیرافتادگی شانه بر اساس تاریخچه بالینی بیمار و آزمایش‌های فیزیکی انجام می‌شود. بهترین متخصص ارتوپد در تهران ابتدا با پرسش در مورد علائم بیمار، فعالیت‌های فیزیکی انجام شده و سابقه آسیب‌های قبلی به شانه، یک تصویر کلی از وضعیت بیمار به دست می‌آورد.
سپس آزمایش‌های فیزیکی خاصی برای بررسی حرکت و درد شانه انجام می‌دهد. یکی از آزمایش‌های رایج در تشخیص این سندروم، آزمایش (Neer Test) است که در آن، بازوی بیمار به بالا برده می‌شود تا فشار بیشتری بر تاندون‌ها وارد شود و در صورت بروز درد، می‌توان به وجود گیرافتادگی شانه پی برد. علاوه بر این، تست‌های دیگری مانند (Hawkins-Kennedy Test) برای تشخیص فشرده شدن تاندون‌ها استفاده می‌شوند.
در صورتی که نتایج فیزیکی مشکوک باشد، ممکن است پزشک دستور انجام تصویربرداری‌های پزشکی مانند رادیوگرافی (X-ray) یا ام آر آی (MRI) را صادر کند تا از وضعیت دقیق استخوان‌ها و بافت‌های نرم مانند تاندون‌ها و بورس‌ها اطلاع پیدا کند. در بعضی موارد، آرتروسکوپی شانه به عنوان یک روش تشخیصی و درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که در آن، یک دوربین کوچک وارد مفصل شانه شده و ساختارهای داخلی آن بررسی می‌شود.
درمان سندروم گیرافتادگی شانه چیست؟
درمان سندروم گیرافتادگی شانه به طور معمول به دو دسته درمان‌های غیرجراحی و جراحی تقسیم می‌شود. هدف از درمان این اختلال کاهش درد، بهبود عملکرد شانه و جلوگیری از پیشرفت آسیب‌ها است. درمان‌های غیرجراحی به‌ویژه در مراحل اولیه بیماری مؤثرتر هستند، اما در صورتی که علائم به درمان‌های اولیه پاسخ ندهند یا آسیب‌ها شدیدتر شوند، گزینه‌های جراحی ممکن است ضروری شوند. در اینجا، هر دو روش درمانی به تفصیل توضیح داده می‌شود:
1. درمان غیرجراحی
الف) فیزیوتراپی
فیزیوتراپی نقش کلیدی در درمان سندروم گیرافتادگی شانه دارد. این درمان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تقویت عضلات روتاتور کاف: تقویت این عضلات به منظور کاهش فشار بر روی تاندون‌ها و بورس شانه انجام می‌شود. تقویت عضلات روتاتور کاف به بهبود پایداری و حرکت مفصل شانه کمک کرده و از گیر افتادن تاندون‌ها جلوگیری می‌کند.
- حرکات کششی: برای افزایش انعطاف‌پذیری عضلات و تاندون‌ها، فیزیوتراپیست‌ها ممکن است مجموعه‌ای از حرکات کششی را تجویز کنند. این کشش‌ها می‌توانند به کاهش التهاب و تسکین درد کمک کنند.
- آموزش اصلاح حرکات: فیزیوتراپ ممکن است به بیمار آموزش دهد که چگونه از شانه خود به شیوه‌ای صحیح استفاده کند تا فشار کمتری به مفصل وارد شود. این موضوع به ویژه در فعالیت‌های روزمره یا ورزش‌های خاصی که فرد انجام می‌دهد بسیار مهم است.
- تمرینات تقویتی عمومی: علاوه بر تقویت عضلات روتاتور کاف، تمرینات تقویتی برای سایر عضلات شانه و پشت نیز می‌تواند به کاهش فشار روی شانه کمک کند.
ب) داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)
داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن برای کاهش التهاب و تسکین درد تجویز می‌شوند. این داروها به ویژه در مراحل اولیه درمان، وقتی که التهاب و درد شانه شدیدتر است، مفید هستند. استفاده از این داروها به صورت موقت می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد و به انجام تمرینات فیزیوتراپی کمک کند.
ج) تزریق کورتیکواستروئید
در صورتی که داروهای ضد التهابی نتوانند التهاب شانه را کاهش دهند، پزشک ممکن است تزریق کورتیکواستروئید به مفصل شانه را تجویز کند. این تزریق‌ها می‌توانند التهاب را به سرعت کاهش دهند و درد را تسکین بخشند. تزریق کورتیکواستروئید معمولاً زمانی که علائم شدید و مقاوم به درمان‌های اولیه هستند، در نظر گرفته می‌شود.
د) استفاده از یخ و گرما
استفاده از یخ می‌تواند به کاهش التهاب و درد در ناحیه شانه کمک کند. استفاده از یخ در مراحل حاد سندروم (یعنی زمانی که التهاب و درد بیشتر است) توصیه می‌شود. در فازهای بعدی، استفاده از گرما می‌تواند به شل شدن عضلات و کاهش گرفتگی آن‌ها کمک کند.
ه) اصلاح فعالیت‌های روزمره
یکی از بخش‌های مهم درمان غیرجراحی، تغییر در فعالیت‌های روزمره است. افرادی که به دلیل فعالیت‌های شغلی یا ورزشی به شانه خود فشار می‌آورند باید از انجام فعالیت‌هایی که فشار بیش از حد به شانه وارد می‌کنند، اجتناب کنند. اصلاح رفتارهای حرکتی، استفاده از روش‌های صحیح برای بلند کردن اجسام، و جلوگیری از حرکات تکراری که موجب التهاب می‌شود، می‌تواند به تسریع روند بهبود کمک کند.
2. درمان جراحی
در صورتی که درمان‌های غیرجراحی نتوانند به طور مؤثر علائم را کنترل کنند و یا اگر آسیب به تاندون‌ها و ساختارهای شانه پیشرفته باشد، جراحی ممکن است لازم شود. روش‌های جراحی برای درمان سندروم گیرافتادگی شانه معمولاً در موارد زیر تجویز می‌شود:
الف) آرتروسکوپی شانه
جراحی آرتروسکوپی شانه یک روش جراحی کم تهاجمی است که در آن از یک دوربین کوچک (آرتروسکوپ) برای مشاهده داخل مفصل شانه استفاده می‌شود. در این روش، پزشک جراح می‌تواند به‌طور دقیق ساختارهای آسیب‌دیده مانند تاندون‌ها یا بورس‌ها را شناسایی کرده و اصلاح کند. برخی از عمل‌هایی که در آرتروسکوپی انجام می‌شوند عبارتند از:
- برداشتن بورس ملتهب: در مواردی که بورس شانه دچار التهاب شده است، جراح می‌تواند بورس ملتهب را بردارد تا فشار از روی تاندون‌ها برداشته شود.
- ترمیم تاندون‌ها: در صورتی که تاندون‌های روتاتور کاف دچار پارگی شده باشند، جراح ممکن است برای ترمیم یا بازسازی تاندون‌ها عمل جراحی انجام دهد.
- برداشتن قسمت‌های اضافی آکرومیون: در برخی موارد، ممکن است برای افزایش فضای زیر آکرومیون (فضای زیر استخوان ترقوه) نیاز به برداشتن قسمت‌هایی از آکرومیون باشد. این عمل می‌تواند به کاهش فشار روی تاندون‌ها و بورس‌ها کمک کند.
ب) جراحی باز
اگر آسیب‌ها گسترده‌تر باشند یا آرتروسکوپی کافی نباشد، ممکن است جراحی باز لازم باشد. در این روش، جراح از یک برش بزرگ‌تر برای دسترسی به مفصل شانه استفاده می‌کند. جراحی باز معمولاً زمانی انجام می‌شود که آسیب‌ها شدید باشند، مانند پارگی‌های بزرگ در تاندون‌ها که نیاز به ترمیم جدی دارند.
3. توانبخشی بعد از جراحی
پس از جراحی، بیمار نیاز به دوره‌ای از توانبخشی و فیزیوتراپی دارد. این فرایند شامل تقویت مجدد عضلات شانه، بهبود دامنه حرکتی و بازسازی عملکرد شانه است. فیزیوتراپی بعد از جراحی یکی از بخش‌های ضروری درمان است که به کاهش زمان بهبودی کمک کرده و از ایجاد مشکلات بعدی جلوگیری می‌کند. توانبخشی معمولاً شامل تمرینات کششی، تقویتی، و اصلاح حرکت است.
نتیجه‌گیری
سندروم گیرافتادگی شانه یکی از اختلالات شایع شانه است که می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر افراد داشته باشد. این بیماری با فشرده شدن تاندون‌ها و بورس‌های شانه در فضای محدود شانه همراه است و معمولاً با درد، محدودیت حرکت، و ضعف عضلات شانه بروز می‌کند. عوامل مختلفی مانند آسیب‌های تکراری، تغییرات ساختاری، التهاب مزمن و افزایش سن می‌توانند به بروز این بیماری منجر شوند. تشخیص صحیح و و درمان به‌موقع این سندروم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
