تعویض معکوس مفصل شانه زمانی انجام می‌شود که دیگر هیچ درمانی برای درد و محدودیت حرکتی شانه جواب ندهد. مخصوصاً برای کسانی که عضلات شانه‌شان آسیب جدی دیده یا دچار آرتروز هستند. در این مقاله همه نکاتی که در مورد این جراحی باید بدانید، از نحوه عمل تا مزایا و معایب را بررسی می‌کنیم.
تعویض معکوس مفصل شانه چیست؟
تعویض معکوس مفصل شانه، نوعی جراحی بازسازی مفصل است که در آن جای گوی و کاسه طبیعی مفصل شانه جابجا می‌شود. به بیان ساده، سر استخوان بازو به جای کاسه مفصل و کاسه مفصل به جای سر قرار می‌گیرد.
در جراحی تعویض مفصل شانه، آناتومی طبیعی شانه حفظ می‌شود؛ ولی در نوع معکوس، این ساختار برعکس می‌گردد تا بیمارانی که عضلات روتاتور کافشان آسیب‌دیده است، بتوانند از عضله دلتوئید برای حرکت استفاده کنند.
دلایل انجام عمل تعویض معکوس مفصل شانه
گاهی شانه آن‌قدر آسیب می‌بیند که دیگر با فیزیوتراپی، دارو یا حتی جراحی‌های ساده‌تر نمی‌شود کاری از پیش برد. در این شرایط، پزشک معمولا تعویض معکوس مفصل شانه را تجویز می‌کند؛ روشی که بیشتر برای کسانی‌ست که عضلات شانه‌شان دیگر توان حرکت دادن بازو را ندارند. در ادامه، دلایلی که ممکن است باعث نیاز به این جراحی شوند را شرح می‌دهیم:
- پارگی کامل و غیرقابل ترمیم عضلات روتاتور کاف
- آرتروز پیشرفته همراه با آسیب عضلانی شدید
- شکستگی‌های پیچیده و خردشده شانه، به‌ویژه در افراد مسن
- نتیجه‌نگرفتن از جراحی‌های قبلی شانه
- دررفتگی‌های مکرر و دردهای مزمن که زندگی روزمره را مختل کرده‌اند
مراحل و نحوه جراحی تعویض معکوس شانه
جراحی تعویض معکوس شانه یک عمل تخصصی است که معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. در ادامه مراحل این جراحی را توضیح می‌دهیم:
بیهوشی و آماده‌سازی بیمار
پیش از شروع جراحی، تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرید تا در طول عمل دردی احساس نکنید. تیم بیهوشی وضعیت حیاتی بدن‌تان را کنترل می‌کند تا همه‌چیز طبق برنامه پیش برود. در همین مرحله، محل جراحی استریل و آماده می‌شود. این مرحله پایه‌ای‌ترین بخش عمل است و نقش مهمی در موفقیت جراحی دارد.
ایجاد برش در ناحیه شانه
پس از اینکه بیهوش شدید، جراح برشی چند سانتی‌متری در جلوی شانه ایجاد می‌کند تا به مفصل آسیب‌دیده دسترسی پیدا کند. این برش معمولاً در جایی زده می‌شود که کمترین آسیب به بافت‌های اطراف برسد. بعد از برش، عضلات کنار زده می‌شوند تا مفصل دیده شود.
برداشتن بخش‌های آسیب‌دیده مفصل
در این مرحله، استخوان‌ها و غضروف‌های تخریب‌شده از ناحیه مفصل شانه خارج می‌شوند. جراح قسمت‌هایی را که دیگر کارایی ندارند برمی‌دارد تا آماده‌ی نصب پروتز شود. این بخش یکی از حساس‌ترین قسمت‌های عمل است چون پایه‌ی نصب مفصل جدید در همین جا شکل می‌گیرد.
نصب مفصل مصنوعی به‌صورت معکوس
پس از اینکه نواحی آسیب دیده برداشته شد، جراح مفصل جدید را به‌گونه‌ای نصب می‌کند که گوی و کاسه جای‌شان عوض می‌شود. اینگونه عضله دلتوئید می‌تواند حرکت بازو را به‌جای عضلات آسیب‌دیده انجام دهد.
بخیه، پانسمان و انتقال به بخش ریکاوری
بعد از نصب پروتز، محل جراحی بخیه زده می‌شود. سپس پانسمان ضدعفونی‌کننده انجام می‌گیرد تا از عفونت جلوگیری شود. بعد از پایان جراحی به بخش ریکاوری منتقل می‌شوید. از این پس به بعد دوران بهبودی آغاز می‌شود.
مزایا و معایب تعویض معکوس شانه
جراحی تعویض معکوس شانه مثل هر عمل دیگری، هم مزایایی دارد و هم معایبی. این روش معمولاً وقتی استفاده می‌شود که سایر روش‌های درمانی جواب نداده‌اند.
مزایای جراحی تعویض معکوس شانه
- کاهش درد شانه، حتی در موارد مزمن
- بازگشت نسبی توانایی حرکت بازو و انجام کارهای روزمره
- افزایش کیفیت زندگی بعد از سال‌ها محدودیت حرکتی
- موثر در بیمارانی که عضلات روتاتور کافشان از بین رفته
- نتایج موفق در افراد بالای ۶۰ سال با استخوان‌های شکننده
معایب و چالش‌های جراحی
- دوره نقاهت طولانی که نیاز به فیزیوتراپی منظم دارد
- احتمال ایجاد عفونت، جابجایی پروتز یا شل شدن آن
- کاهش برخی حرکات خاص شانه مثل چرخش خارجی کامل
- عمر محدود پروتز (معمولاً ۱۰ تا ۱۵ سال)
- در موارد نادر، نیاز به جراحی مجدد در آینده
مراقبت‌های بعد از تعویض معکوس شانه
بعد از جراحی تعویض معکوس مفصل شانه، مراقبت درست نقش خیلی مهمی در نتیجه جراحی دارد. رعایت یک‌سری بایدها و نبایدها کمک می‌کند سریع‌تر و بهتر به زندگی عادی برگردید. این نکات ساده ولی کلیدی را حتماً جدی بگیرید:
✅ بایدها:
- استفاده منظم از آویز شانه (اسلینگ) طبق دستور پزشک
- شروع فیزیوتراپی در زمان مناسب برای بازیابی حرکت
- مصرف داروهای تجویزی طبق برنامه برای کنترل درد و التهاب
- استراحت کافی و پرهیز از فعالیت‌های سنگین در هفته‌های اول
- مراقبت از محل جراحی برای جلوگیری از عفونت یا زخم شدن
❌ نبایدها:
- بلند کردن اجسام سنگین تا چند ماه پس از جراحی
- خوابیدن روی شانه عمل‌شده در هفته‌های اول
- حرکت دادن ناگهانی یا بدون کنترل دست آسیب‌دیده
- قطع کردن خودسرانه داروها یا فیزیوتراپی
- بی‌توجهی به علائم هشداردهنده مثل تب، تورم یا درد شدید
هزینه جراحی تعویض معکوس مفصل شانه
هزینه جراحی تعویض معکوس مفصل شانه بسته به نوع بیمارستان (دولتی یا خصوصی)، دستمزد جراح، نوع پروتز استفاده‌شده و خدمات بعد از عمل متغیره، اما معمولاً بین ۷۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان برآورد می‌شود. بعضی از بیمه‌ها بخشی از این هزینه رو پوشش می‌دهند، پس قبل از عمل از مرکز یمه و جراحتان استعلام دقیق بگیرید.
بیشتر بخوانید: مشاوره رایگان با بهترین متخصص ارتوپد
سوالات متداول جراحی تعویض معکوس مفصل شانه
از آنجایی که جراحی تحت بیهوشی انجام می‌شود، حین عمل دردی احساس نمی‌کنید. درد دوران نقاهت را نیز با داروهای مناسب و فیزیوتراپی می‌توان کنترل نمود.
بین ۱۰ تا ۱۵ سال بسته به سبک زندگی و مراقبت‌های پس از عمل.
ورزش‌های سنگین ممنوع است، اما فعالیت‌های سبک بلامانع است.
خیر، بستگی به وضعیت عضلات و استخوان دارد و باید با پزشک مشورت شود.
بله، یک برش چند سانتی‌متری که به مرور زمان کم‌رنگ‌تر می‌شود.
